Het grondgebied van de gemeente Gulpen-Wittem is al heel lang bewoond. De gemeente heeft een oppervlakte van bijna 74 km² en iets meer dan 14.000 inwoners. De gemeente 10 dorpen (met meer dan 300 inwoners) en 12 gehuchten (tussen 50 en 300 inwoners). Denk hierbij aan Gulpen zelf, Epen, Slenaken, Mechelen, Wijlre en natuurlijk Wittem.

In de Vijlenerbossen zijn ca 7000 jaar oude grafheuvels gevonden uit de tijd van de Bandkeramiekcultuur (zie Grafheuvels Vijlenerbos). Het gebied was in de Romeinse tijd zeker al in cultuur gebracht, hoewel sporen van Romeinse aanwezigheid tamelijk zeldzaam zijn. De Oude Akerweg – van oorsprong een Romeinse heerweg die van Maastricht naar Aken voerde – liep waarschijnlijk vanaf Scheulder via de onverharde Beversbergweg naar de Dorpsstraat in het centrum van Gulpen.  Vandaar ging deze weg verder via de Deken Schneiderstraat, Pinckersweg en de Gulperbergweg over de Gulperberg, en daarna afdalend via de Bergweg aansluitend op de Akerweg bij Partij en vandaar via de Gulkoelerweg naar Hilleshagen, waar de weg het tracé van de huidige Hilleshagerweg volgde naar Vijlen. Na de Romeinse tijd raakten grote delen van het in cultuur gebrachte land opnieuw bebost. In de vroege middeleeuwen werden voornamelijk de lager gelegen gebieden ontgonnen; in de periode 1000-1300 volgde de rest, ook de hoger gelegen plateaus.